حیات علمی و معنوی دکتر احمد مهدوی دامغانی

حسن طالبیان شریف / علامه دکتر احمد مهدوی دامغانی، جامع تحصیلات حوزوی و دانشگاه بود. ایشان، سالها استاد دانشگاه تهران بود و به تدریس ادبیات فارسی اشتغال داشت و شاگردان زیادی را پرورش داد که درحال حاضر از فضلا و اساتید معتبر دانشگاه‌های ایران هستند. در سال ۱۳۶۶هـ.ش برای معالجه چشم به آمریکا رفت و در آنجا برای تدریس در دانشگاه هارواد آمریکا از ایشان دعوت نمودند. ایشان نیز اجابت نمود و حدود ۳۰ سال استاد دانشگاه هارواد بود. دکتر احمد مهدوی دامغانی، ادبیات عرب و ادبیات فارسی، تاریخ، فقه، کلام، تفسیر و… را در این دانشگاه، تدریس می‌نمود و شاگردان زیادی را تربیت نمود که بعضا از دانشیاران، استاد یاران و استادان دانشگاه هاروارد بودند. علامه دکتر احمد مهدوی دامغانی، با گفتار و رفتار خود، مبلغ اسلام و مذهب شیعه در آمریکا بود و تحصیلکرده‌های اروپایی و آمریکایی را به اسلام و مذهب شیعه آشنا نمود که برخی توسط ایشان، جذب اسلام و مذهب شیعه شدند.
*ویژگی‌های علمی و معنوی
دانشمند محترم استاد دکتر احمد مهدوی دامغانی، خوش استعداد و تیزهوش بود و بسیار خوش حافظه. علامه بود یعنی بسیاردان و جامع معقول و منقول. اهل مطالعه و تحقیق بود.دنیا دیده بود و به کشورهای زیادی سفر کرده بود. به زبانهای فارسی، عربی، انگلیسی و فرانسه مسلط بود. استاد دانشگاه تهران بود و بسیاری از استادان دانشگاه شاگرد وی بودند. همچنین استاد معروفترین و معتبرین دانشگاه دنیا یعنی دانشگاه هاروارد بود و استادان زیادی شاگرد ایشان بودند و دانشگاه هارواد، برایش بزرگداشت گرفتند؛ با این همه عظمت علمی و شهرت و اعتبار جهانی، عجب و غرور علمی نداشت. بسیار مودب بود و خوش اخلاق و متواضع. گرم و گیرا بود و اخلاق اجتماعی داشت. متین و با وقار بود اما شوخ طبع و خوش گعده و خوش مجلس و خوش صحبت، به علما و اساتید و محققان احترام زیادی می‌گذاشت و در برابر اساتید خویش، بسیار متواضع بود و آنها را احترام و اکرام می‌نمود. به مکارم اخلاق، مزین بود و در علم، معنویت، تقوا، ادب، فضیلت، خیرخواهی، مهربانی ممتاز بود. در اعتقادات اسلامی و تشیع، بسیار محکم و راسخ بود. ایمانی قوی داشت. عاشق خدا بود و از دعا و مناجات با خدا، لذت می‌برد. به قرآن، بسیار علاقه و اعتقاد داشت و از کودکی، پوست و گوشت و خونش، با قرآن، آمیخته شده بود.از بس قرآن تلاوت کرده بود، قرآن را حفظ کرده بود و هفته‌ای یک ختم قرآن می‌نمود. به حدیث ثقلین پیامبر ایمان داشت و راه نجات را در تمسک به قرآن و عترت می‌دانست.او به معارف قرآن و عترت، اعتقاد داشت و یک عمر مروج قرآن و عترت بود.از نوجوانی، با زیارت جامعه کبیره و زیارت عاشورا و زیارت ال یس، مانوس بود و تا آخر عمر، آنها را ترک نکرد. زیارت عاشورا و زیارت ال یس را هر روز می‌خواند و زیارت جامعه کبیره را هفته‌ای یک بار.او جاذبه اخلاق اسلامی داشت و خیلی‌‌ها از مردم غیر مسلمان را به اسلام و تشیع، علاقه‌مند کرد.
در اینجا به اختصار، به زندگی نامه علمی ایشان در حوزه و دانشگاه، اشاره می‌نمایم.
استاد دکتر احمد مهدوی دامغانی، در تاریخ ۲۷ صفر سال ۱۳۴۵ هـ.ق برابر با ۱۳ شهریور سال ۱۳۰۵ هـ.ش در کشور ایران و شهر مشهد، در خانواده‌ای مذهبی و روحانی متولد شد.
*آشنایی با خاندان علمی ایشان
پدر ایشان، فقیه بزرگوار مرحوم آیت‌الله حاج شیخ کاظم مهدوی دامغانی از اساتید برجسته و شاخص حوزه علمیه مشهد بود که حدود نیم قرن، در حوزه علمیه مشهد، به تدریس فقه و اصول،سطح و خارج،اشتغال داشت.شاگردان و فضلای بسیاری را در حوزه علمیه مشهد تربیت نمود که از جمله آنها مراجع تقلیدی مانند آیات عظام حاج سید علی سیستانی، حاج شیخ حسین وحید خراسانی و اساتید بزرگ حوزه و مشاهیری مانند حضرات آیات استاد شهید مرتضی مطهری، مرحوم میرزا حسنعلی مروارید، مرحوم حاج شیخ محمدرضا ترابی خانرودی، مرحوم حاج شیخ محمدرضا مهدوی دامغانی (فرزند خود ایشان)، مرحوم استاد محمد واعظ زاده خراسانی، مرحوم حاج شیخ غلامحسین آهنیان، و اساتید برجسته حوزه علمیه در حال حاضر حضرات آیات حاج سید حسن مرتضوی شاهرودی و حاج شیخ منصور معلمی فر و… می‌باشند. استاد محمد تقی شریعتی نیز یکی از شاگردان ایشان بود.
«آیت‌الله حاج شیخ کاظم مهدوی دامغانی، اسوه فقاهت و اخلاق» عنوان مقاله‌ای است که راجع به زندگی‌نامه ایشان و فرزندان دانشمند ایشان از جمله مرحوم دکتر احمد مهدوی دامغانی، دکتر محمود مهدوی دامغانی و مرحوم آیت‌الله حاج شیخ محمدرضا مهدوی دامغانی نوشته‌ام که در خبرگزاری رضوی منتشر شده است و در اینترنت، نیز تحت همین عنوان، قابل جستجو و دسترسی است.
علاقه‌مندان به تفصیل مطلب، به مقاله مراجعه نمایند.
آیت‌الله حاج شیخ کاظم مهدوی دامغانی، در تربیت علمی و معنوی ایشان، تاثیرگذار بوده است که دکتر احمد مهدوی دامغانی، به ایشان بسیار علاقه داشت و از باب ادب و تواضع، ایشان را بزرگترین معلم و استاد خود معرفی می‌کرد.
*دوران کودکی و نوجوانی
علامه دامغانی، ۵ ساله بود که به مکتب رفت و با قرآن و… آشنا شد. در ۷ سالگی به دبستان رفت و بخاطر هوش و استعداد بالا، کلاس اول نرفت و در کلاس دوم شرکت نمود. پس از یکی دو هفته شرکت در کلاس، او را به کلاس سوم دبستان روانه کردند. ایشان دبستان را تمام کرد و در این سالها با حجت‌الاسلام والمسلمین حاج شیخ احمد روحانی، دامت برکاته از وعاظ قدیمی مشهد، هم دوره و هم کلاس بود. دبیرستان را نیز شرکت کرد و به اتمام رساند. او در دبستان و دبیرستان، شاگرد اول بود و جوایزی دریافت می‌نمود. در دبیرستان، فارسی، عرئی و فرانسه را بسیار خوب آموخت. سپس در دانشگاه تهران، در رشته ادبیات فارسی، ثبت‌نام و تحصیل کرد. لیسانس، فوق لیسانس و بالاخره دکترا گرفت. دکترای ایشان زیر نظر مرحوم استاد سید محمد تقی مدرس رضوی، در سال ۱۳۴۲هـ.ش دفاع و به تصویب رسید.استاد احمد مهدوی دامغانی به هنگام تحصیل در دانشگاه، از اساتید برجسته‌ای مانند ادیب بدیع الزمان فروزانفر، استاد جلال همایی و… استفاده کرد و با استاد بدیع الزمان فروزانفر، بسیار مانوس بود و مورد لطف و عنایت خاص ایشان قرار داشت دکتر احمد مهدوی دامغانی، در شهر تهران، در دبیرستانهای مشهوری مانند‌دار الفنون و پهلوی، تدریس می‌کرد. پس از آن در دانشگاه تهران، به تدریس در ادبیات فارسی اشتغال ورزید و شاگردان و فضلای زیادی را پرورش داد که هم اینک از فضلای مملکت ایران و اساتید نامدار و برجسته ادبیات فارسی دانشگاه‌های معتبر ایران هستند مانند دکتر سید علی محمد سجادی – استاد دانشگاه بهشتی تهران – دکتر سعید واعظ و…
دکتر احمد مهدوی دامغانی، در تهران، مقداری ادبیات منثور فرانسه و مقداری حساب و هیات را نزد آقای محمد ضیا هشترودی و مقداری قطعات منتخبه در نثر و نظم فرانسه را نزد دکتر سید ابوالحسن جلیلی یزدی آموخت.
*تحصیلات حوزوی
علامه دکتر احمد مهدوی دامغانی، در ۵ سالگی به مکتب رفت و با قرآن و.. آشنا شد.در کودکی و نوجوانی در مجالس علما شرکت می‌کرد و به علما و دروس حوزه علاقه‌مند شد.قبل از سن تکلیف، دوره کتاب ناسخ التواریخ تا زندگانی پیامبر اسلام را مطالعه کرده بود و در حدود سن ۱۴سالگی پدر ایشان به استاد شهید مرتضی مطهری که شاگردش بود و طلبه جوان در مدرسه علمیه سلیمان خان مشهد، توصیه کرد که مسائل شرعی را مطابق با فتوای آیت‌الله العظمی سید ابوالحسن اصفهانی به فرزندش دکتر احمد مهدوی دامغانی آموزش دهد که اینچنین شد.در حدود سن ۱۴ سالگی و حدود سال ۱۳۱۹ هـ.ش طلبه شد.و دروس حوزه را در حوزه علمیه مشهد آغاز کرد.«جامع المقدمات» را نزد آقا شیخ احمد کاهویی، «سیوطی» را نزد ادیب شیخ محمد رضا خدایی دامغانی از شاگردان ادیب عبدالجواد نیشابوری «مغنی» و «مطول» را نزد ادیب محمد تقی نیشابوری که متخصص تدریس مغنی و مطول و بهترین شاگرد ادیب عبدالجواد نیشابوری،بود، فراگرفت.بعدها چند سال در تهران، نزد ادیب بدیع الزمان سنندجی کردستانی انواع متون مهم ادب عرب را آموخت و از وی به اجازه کتبی مهمی در ادبیات عرب، نائل آمد که در کتاب حاصل اوقات خود،آورده است. شرح نظام را نزد مرحوم شیخ حسن شمس الواعظین، شرح لمعه را نزد آیت‌الله علامه شیخ محمد علی مدرس خیابانی تبریزی صاحب کتاب ریحانه الادب، شرایع الاسلام مرحوم محقق حلی و نیمه اول معالم را نزد آقا سید محمود رضوی قایینی، نیمه دوم معالم و کفایه را نزد آیت‌الله حاج شیخ محمد رضا ترابی خانرودی آموخت. پس از تکمیل سطوح، در درس خارج اساتید برجسته آیات عظام حوزه علمیه تهران و… شرکت نمود. خارج فقه بحث مکاسب را نزد آیت‌الله حاج شیخ محمد تقی آملی شرکت نمود. ایشان در حوزه علمیه قم نیز نزد اساتید به تحصیل پرداخت.
دکتر احمد مهدوی دامغانی در علوم معقول نیز به تحصیل نزد اساتید برجسته پرداخت. منطق را نزد شیخ محمد روحانی معروف به استاد، حاشیه ملاعبدالله را نزد آیت‌الله شیخ محمد رضا ترابی خانرودی، لئالی منظومه و شرح منظومه حاج ملاهادی سبزواری را نزد آیت‌الله شیخ سیف‌الله ایسی، شرح هدایه ملاصدرا را نزد فیلسوف سید ابوالقاسم الهی ازغدی، نمط سوم اشارات بوعلی سینا را نزد استاد اکبر دانا سرشت صیرفی، نیمه اول مبدا و معاد را نزد استاد سید جلال الدین آشتیانی، شرح منظومه را نزد آیت‌الله میرزا مهدی آشتیانی آموخت.
نیمه اول خلاصه الحساب شیخ بهایی و چند باب از ۲۰ باب ملا مظفر را نزد استاد اکبردانا سرشت فرا گرفت.
دکتر احمد مهدوی دامغانی، در آغاز طلبگی و نوجوانی، در مشهد، اخلاق و تهذیب نفس را طبق کتاب منیه المرید نزد علامه آیت‌الله حاج شیخ مجتبی قزوینی که خود مجسمه اخلاق و فضیلت، معنویت و ادب بود، فرا گرفت و پس از آن بود که نسبت به اساتید خود در حوزه و دانشگاه، تواضع فوق‌العاده می‌نمود و حق استادی آنها را رعایت می‌کرد و برای آنها طلب مغفرت می‌نمود و گه گاهی، هنگام نام آنان، منقلب شده و اشک می‌ریخت. همچنین در درس اخلاق و معارف عمومی آیت‌الله میرزا مهدی اصفهانی در مدرسه علمیه نواب شرکت کرد که در اخلاق، معنویت، حفظ اعتقادات و معارف قرآن و عترت ایشان، بسیار تاثیرگذار بود و تا پایان عمر از ایشان تجلیل می‌نمود. در کتاب احیاگر حوزه خراسان (زندگی نامه آیت‌الله میرزا مهدی اصفهانی) تالیف اینجانب و برخی دوستان فاضل، به درخواست من،حدود ۲۰صفحه به توصیف شکل و سیمای ظاهری و شخصیت علمی و معنوی ایشان پرداخته است که واقعا فوق‌العاده است.
دکتر احمد مهدوی دامغانی، در طول سالیان گذشته، مقالات زیادی در مجله‌های معتبر و روزنامه‌های معروف، منتشر کرده که بخش زیادی از این مقالات توسط یکی از شاگردان برجسته ایشان، به نام دکتر سید علی محمد سجادی به نام «حاصل اوقات، مجموعه مقالات دکتر احمد مهدوی دامغانی» منتشر شده است.
*ازدواج و فرزندان
دکتر احمد مهدوی دامغانی، در جوانی ازدواج کرد و صاحب چند فرزند شد. دو دوختر و دو پسر نتیجه ازدواج ایشان شد. دختران ایشان زهرا خانم، خانم دکتر فریده مهدوی دامغانی – مترجم معروف جهان – و آقازاده‌های ایشان جناب ناصر آقا و اقا مرتضی هستند.
دکتر احمد مهدوی دامغانی، ازدواج مجددی داشتند با خانم دکتر تاجماه آصفی شیرازی که دانشجوی دکترای ادبیات فارسی ایشان در دانشگاه تهران بود. خانم دکتر تاجماه آصفی شیرازی، دکترای ادبیات فارسی خود را در دانشگاه تهران گرفت و پس از انقلاب، به همراه همسر خود دکتر احمد مهدوی دامغانی، به آمریکا رفت و به همراه ایشان استاد دانشگاه هاروارد و پنسیلوانیا شد.
دکتر احمد مهدوی دامغانی در کشور آمریکا، حدود ۳۵ سال زندگی کرد اما عشق ایران و مردم ایران هیچگاه از ذهن و یادش نرفت. وی در برنامه زنده شوکران از تلویزیون رسمی ایران، که بنای گفتگو با او داشتند، در آغاز سخن، ابتدا منقلب شد و با اشک و گریه گفت: سلام بر ایران، سلام بر مردم ایران، سلام بر خراسان و مردم خراسان، سلام بر اعلی حضرت امام علی ‌بن‌ موسی‌الرضا علیه‌السلام و سپس صلوات خاصه امام رضا علیه‌السلام را خواند.
ایشان ۳۵ سال، به عشق امام رضا علیه‌السلام در محل زندگی خود در فیلادلفیا آمریکا، هر روز صبح را با سلام بر امام رضا علیه‌السلام آغاز می‌کرد و آرزویش، مجاورت و زیارت حضوری امام رضا علیه‌السلام بود که ظاهرا زمینه‌اش فراهم نشد. وی آرزو داشت و وصیت شرعی نمود که پس از مرگش، پیکرش به ایران و مشهد، منتقل شده و در حرم مطهر امام رضا علیه‌السلام، به خاک سپرده شود که به لطف امام رضا علیه‌السلام، زمینه این کار فراهم شد. ایشان در تاریخ ۲۸ خرداد ۱۴۰۱ هـ.ش در آمریکا درگذشت و پس از آن، پیکر ایشان به مشهد منتقل و در حرم مطهر امام رضا علیه‌السلام پس از اقامه نماز بر پیکر ایشان توسط آیت‌الله حاج شیخ مرتضی اشرفی شاهرودی دامت برکاته از علما و اساتید برجسته خارج حوزه علمیه مشهد، در رواق دارالحجه حرم مطهر رضوی، نزدیک قبر استاد محمدرضا حکیمی، به خاک سپرده شد.