قفل عرضه خودرو در بورس کالا بالاخره در اواخر مردادماه شکسته شد اما پاسخ به این پرسش که این اقدام روش منطقی و دائمی برای حل مشکل عرضه خودرو است یا اینکه آیا بورس کالا محل مناسب برای عرضه خودرو است از کلیدی‌ترین موضوعاتی است که باید مورد بررسی قرار گیرد.
مذاکره برای عرضه خودرو با خودروسازهای مختلف از سال قبل توسط بورس کالا آغاز شد و مذاکره با ایران خودرو نیز تقریبا تا مرحله آخر رفت، اما تغییر مدیریت مانع این اقدام شد. البته مذاکرات با سایپا ادامه داشت و قرار شد شاهین در بورس کالا عرضه شود. پس از آن نیز قرار شد گروه بهمن محصولات خود را در بورس کالا عرضه کند.
پس از آن قرعه به نام دو خودروی پرطرفدار رسید و قرار شد ۱۸ خردادماه ۴۳۰ دستگاه فیدلیتی و دیگنیتی در بورس کالا عرضه شود.، اما دقیقا چند ساعت قبل از عرضه، این فرایند توسط وزارت صمت تعلیق شد. وزیر صمت پس از ان اعلام کرد که از یک ماه و نیم قبل با بورس کالا مذاکراتی در این باره صورت داده بود، اما روال را جلو بردند. نامه یک روز قبل به بورس کالا در مورد توقف عرضه خودرو نیز در واقع یک اتمام حجت بود. بورس کالا برای عرضه کالاهای بی‌نام و نشان (برند) مثل فولاد است من با عرضه خودرو در بورس مخالف نیستم، اگر چه این کار حرفه‌ای نیست. در مورد عرضه خودرو در بورس کالا رانت وجود داشت و کسانی که رانت آنها از بین رفت فضای رسانه‌ای را معکوس کردند.
در این راستا، معاون عملیات و نظارت بر بازار بورس کالا نیز اعلام کرد که عرضه خودرو در بورس کالا براساس مقررات صورت گرفته و عرضه‌کننده پیش از عرضه اعلام کرده بود که هیچ محدودیتی برای عرضه وجود ندارد. اما بورس کالا ازسوی وزارت صمت تهدید شده و مصوبه سران قوا مبنی بر اینکه عرضه خودرو نباید صورت گیرد را ارائه کرده است. مصوبه‌ای که به گفته جهرمی، سخنگوی دولت، وزارت صمت تفسیر اشتباهی از آن داشته و به همین دلیل این موضوع دوباره در شورای عالی بورس درحال بررسی است.
در نهایت این بررسی انجام و عرضه خودرو در بورس توسط این شورا تصویب شد. بر این اساس ۶۰۰ دستگاه خودرو فیدلیتی و دیگنیتی در تاریخ ۲۶ مرداد ماه در بورس کالا عرضه شد. همچنین گروه خودروسازی سایپا نیز برای عرضه در همان هفته (هفته چهارم مردادماه) اعلام آمادگی کرد. در عین حال براساس اطلاعیه بورس کالای ایران، ۵۰۰ دستگاه خودروی هایما۷ S روز یکشنبه ۶ شهریور ماه در بورس کالای ایران عرضه می‌شود.
عرضه خودرو در بورس طرحی است که توسط نمایندگان مجلس پیشنهاد شد و قرار است تمامی خودروهای تولید داخل با تیراژ بیش از ۵ هزار دستگاه را شامل شود. همچنین خودروهای وارداتی که در ۱۲ ماه بیش از ۵۰۰ دستگاه از آنها وارد کشور شده نیز قرار است در بورس کالا به فروش برسند.
عرضه خودرو در بورس کالا در راستای ساماندهی بازار صورت خواهد پذیرفت و انتظار می‌رود با این کار تنها بهای درج شده بر روی تابلوی بورس مورد اتکا قرار گیرد و دیگر خبری از نرخ بازار و نرخ درب کارخانه خودروها نباشد.
در سالیان گذشته برخی از نهادها از جمله شورای رقابت مخالف عرضه خودرو در بورس کالا بود که وقتی به علت این مخالفت می‌پردازیم مشخص می‌شود خودروسازان اولین مخالفان این سیاست بوده‌اند و تا جایی که امکان داشت سعی داشتند مانع عرضه خودرو در بورس شوند. البته برخی از کارشناسان نیز معتقدند با در نظر گرفتن ماهیت بورس که کشف قیمت واقعی کالا است اصلاً دور از انتظار نیست که عرضه خودرو در بورس با رشد قیمت کارخانه‌ای خودروها همراه باشد، اتفاقی که بطور قطع نارضایتی بیشتر مردم را به همراه خواهد داشت. البته پرواضح است این افزایش قیمت به کام خودروسازان است و به همین دلیل هم خودروسازان با عرضه خودرو در بورس موافق هستند. به‌علاوه به خودروسازان وعده نیز داده شده که در صورت عرضه خودرو در بورس کمک‌های بلاعوض جدیدی دریافت خواهند کرد.
دبیر انجمن خودروسازان با اشاره به عرضه خودرو در بورس گفت: نخستین گام اصولی برای حذف رانت‌های گسترده در بازار خودرو با شروع عرضه‌ها در بورس کالا کلید می‌خورد که بدون شک با استمرار عرضه‌ها در بورس، خودروسازان از زیان خارج شده، شرایط قطعه سازان بهبود می‌یابد و آن زمان است که توقع تولید با کیفیت خودرو به حق و بدون چون و چرا باید اجرایی شود.
احمد نعمت بخش ضمن اشاره به عرضه خودرو در بورس کالا گفت: شرایط فعلی و فروش خودرو به روش قرعه کشی که منجر به فروش با قیمت‌های دستوری شده، رانت گسترده‌ای را در سطح کشور توزیع کرده است و خوشبختانه شاهد کمرنگ شدن این رویه و اقدامی اصولی خواهیم بود.
وی افزود: شاهدیم بسیاری از افرادی که در قرعه کشی برنده می‌شوند دلالانی هستند که رانت مربوطه را نصیب خود می‌کنند و تنها عده محدودی متقاضی واقعی در این فرآیند برنده می‌شوند و در این بین، بازنده اصلی شرکت‌های خودروسازی هستند که در این مدت اجرای قرعه کشی، متحمل زیان‌های سنگین شده‌اند.
دبیر انجمن خودروسازان ادامه داد: فروش خودرو در بورس کالا، قیمت‌گذاری دستوری و به تبع آن، رانت را از بین خواهد برد و استمرار این عرضه‌ها، خودروسازان را از زیان خارج می‌کند کما اینکه با ادامه این رویه، توقع مردم و مصرف‌کننده نهایی از خودروهای با کیفیت به جا خواهد بود چراکه دیگر دخالتی در امر فروش خودروسازان نمی‌شود.
وی توضیح داد: زمانی که خودروسازان از زیان خارج شوند قادرند پول قطعه سازان را به موقع پرداخت کنند و در نتیجه توقع قطعات با کیفیت را نیز از آنها داشته باشند؛ به این ترتیب ماحصل عرضه خودرو در بورس کالا، ایجاد یک زنجیره شفافیت و اقدامات بهینه برای رشد تولید کمی و کیفی خودرو خواهد بود که نتایج آن را طی ماه‌های آینده مشاهده خواهیم کرد.
دبیر انجمن خودروسازان با تاکید بر این نکته که پاشنه آشیل صنعت خودرو، قیمت‌های دستوری است گفت: فروش خودرو در بورس قطعاً بهتر از روش‌های فعلی فروش است و با آغاز فرآیند فروش در بورس و البته استمرار عرضه‌ها، نتایج مطلوب این تصمیم نشان دهنده خواهد بود.
ازسوی دیگر فربد زاوه، کارشناس صنعت خودرو در پاسخ به این سوال که آیا بورس کالا محل مناسبی برای عرضه خودرو است یا خیر؟ گفت: واقعیت این است که بورس کالا محل نامناسبی برای عرضه خودرو است زیرا اصولا محلی نیست که شما بتوانید خرده‌فروشی‌های این‌چنینی را انجام بدهید و در هیچ جای دنیا چنین کاری سابقه ندارد.
وی گفت: ولی مسئله این است که ما در ایران گرفتار یک لجاجت در عقاید و افکاری هستیم که سال‌ها آن را تبلیغ کرده‌ایم و حاصل این عقاید غلط، آشفتگی وحشتناک اوضاع اقتصادی امروز کشور است. ارزش‌هایی مثل خودکفایی، تولید ملی، قیمت‌گذاری دستوری یا ایراد اتهام مکرر توسط دولت‌ها به شبکه‌های توزیع و تولیدکنندگان در همه بازارها از جمله خودرو، همه سیاست‌های غلطی است که به این اوضاع وخیم دامن زده است.
این کارشناس خودرو در ادامه گفت: هر وقت که موج گرانی‌ها به راه می‌افتد، صرف‌نظر از اینکه چه جناحی سر کار است، دائماً اینگونه وانمود می‌شود که یک سری دلال مقصر این گرانی‌ها هستند و هیچ دولتی نقش مستقیم خود را نمی‌پذیرد و نقش تصمیمات خود را در سیاست‌گذاری‌ها و اوضاع انکار می‌کند. نوع نگاه ما به توسعه اقتصادی و مدیریت آن طبعاً شرایطی به غیر شرایط فعلی نمی‌توانسته ایجاد کند ولی چون نمی‌خواستیم این موضوع را باور کنیم حاضر هستیم کل کشور را به آتش بکشیم ولی تن به اصلاح امور ندهیم.
زاوه با اشاره به اینکه در چنین شرایطی انتخاب غلط بورس کالا، از انتخاب فوق غلط قیمت‌گذاری دستوری طبعاً انتخاب صحیح‌تری است گفت: هرچند که این انتخاب هم غلط است اما باز هم این یک گام به جلو است و آن غرور و لجاجتی را که ساختار برای خود ایجاد کرده است که هیچ ایده غلطی ندارد کنار خواهد زد. لذا بورس کالا بعنوان یک راهکاری که ما در شرایط جمود فکری هستیم شاید بتواند در کوتاه‌مدت مشکل را حل کند اما در درازمدت نیازمند این هستیم که به تعقل برگردیم و به شرایطی برسیم که تمام دنیا اقتصاد خود را در آن مدیریت می‌کنند.
با توجه به تمامی معایب و مزایایی که درباره عرضه خودرو در بازار بورس مطرح شد اما همچنان بسیاری از کارشناسان، بورسی شدن عرضه خودرو در زمان فعلی را راهکار کوتاه مدت یا بلند مدت درستی نمی‌دانند و معتقدند که برای مدیریت بازار خودرو در بلند مدت باید مشکلات ریشه‌ای آن از جمله مدیریت ناکارآمد، نیروی انسانی مازاد، فناوری، ماشین آلات مستهلک، وجود انحصار و رانت دولتی را حل کرد. برای کوتاه مدت نیز کارشناسان معتقدند تنها راهکار نجات صنعت خودروسازی تعیین قیمت خودرو براساس قیمت حاشیه بازار است. به عقیده آنها اگر خودروسازان از سیاست قیمت‌گذاری دستوری دست بردارند و به سمت خرید و فروش خودرو براساس قیمت حاشیه بازار حرکت کند مشکلات صنعت خودرو به روش بهتر و کارآمدتری حل خواهد شد.
راهکار دیگری نیز که مطرح می‌شود مربوط به واردات خودروهای خارجی به کشور است. اتفاقی که آیین نامه آن توسط معاون اول رئیس جمهوری ابلاغ شده و هدف‌گذاری واردات هم برای کم درآمدها و دو سقف ۱۰ و ۲۰ هزار دلار تعیین شده است.
اخبار مرتبط
