درباره پیاده‌روی اربعین
پایگاه خبری و تحلیلی رشد ( roshdnews.ir) پیاده‌روی اربعین؛ از خلق سنت تا شکل‌گیری هویت معاصر
در سال‌های اخیر، پیاده‌روی اربعین از مسیری میان نجف و کربلا فراتر رفته و حتی نسخه بومی آن، با عنوان «پیاده‌روی جاماندگان»، در خیابان‌های بسیاری از شهرهای ایران جای خود را پیدا کرده است. این رویداد که ابتدا حرکتی محدود بود، امروز به بخشی از تقویم فرهنگی و حافظه جمعی جامعه تبدیل شده و هر سال، با حضور گسترده مردم و شکل‌گیری آیین‌ها و خدمات داوطلبانه، چهره‌ای متفاوت از شهرها نشان می‌دهد؛ سنتی نو که به تازگی بخشی از هویت معاصر ایرانیان را تشکیل داده است.
به گزارش ایسنا، پیاده‌روی اربعین در سال‌های اخیر به یکی از شاخص‌ترین رویدادهای تقویم فرهنگی ایران و جهان شیعه تبدیل شده است. این حرکت جمعی که با شکل امروزی خود بیش از دو دهه قدمت ندارد، حالا نه‌تنها در جاده‌های میان نجف و کربلا که در خیابان‌های بسیاری از شهرهای ایران نیز برپا می‌شود. در روز اربعین، گروه‌هایی که امکان حضور در مسیر اصلی در عراق را ندارند، در قالب پیاده‌روی جاماندگان اربعین در شهرهای خود به سمت مکان‌های شاخص مذهبی حرکت می‌کنند و این حضور، حال‌وهوایی متفاوت به شهرها می‌دهد.
پیاده‌روی اربعین در مسیر نجف به کربلا، در گذشته محدود به گروه‌هایی کوچک و محلی بود، اما در سال‌های اخیر، این آیین با مشارکت میلیونی زائران از کشورهای مختلف، ابعادی گسترده پیدا کرده است. برای بسیاری از افراد، شرکت در این مسیر اهمیت بالایی دارد، اما کسانی هم که به هر دلیلی امکان حضور ندارند، با پیاده‌روی در خیابان‌های شهرهایشان، نسخه‌ای بومی از این آیین رقم می‌زنند. این روند، به مرور به یک سنت تبدیل شده است؛ سنتی که هر سال گروه‌های بیشتری به آن اضافه می‌شوند.
در این میان یکی از عوامل مهم در استقبال بیشتر از این رویداد، تولید محتواهای متفاوت پیرامون آن در شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های رسمی است. تصاویر و روایت‌های شخصی از مسیر پیاده‌روی در عراق از مدت‌ها پیش از فرارسیدن موسم این مناسبت در فضای مجازی به سرعت منتشر می‌شود و حس مشارکت در یک رویداد جمعی را تقویت می‌کند. این بازنمایی، به‌ویژه برای تشویق نسل جوان اهمیت بالایی دارد.
در کنار راهپیمایی، فرهنگ «موکب‌داری» و خدمات داوطلبانه نیز به بخشی جدانشدنی از این رویداد بدل شده است. در شهرهای مختلف، افراد و گروه‌ها، با هزینه شخصی یا کمک‌های مردمی، ایستگاه‌هایی برای پذیرایی از راهپیمایان برپا می‌کنند. این خدمات اغلب فراتر از خوراک و نوشیدنی است و گاهی شامل کمک‌های پزشکی، استراحتگاه‌های موقت، یا حتی سرگرمی‌های کودکانه می‌شود. در مسیرهای شهری، این ایستگاه‌ها فضای عمومی را دگرگون می‌کنند و شکل موقتی اما پررنگی از همیاری اجتماعی را به نمایش می‌گذارند.
راهپیمایی جاماندگان اربعین در بسیاری از شهرهای ایران به یک اتفاق سالانه تبدیل شده است. خیابان‌ها برای ساعاتی بسته می‌شود، مسیرهای مشخص اعلام می‌شود و هزاران نفر در کنار هم، فارغ از دیدگاه‌های مختلف، تعلقات طبقاتی، قومی و… در یک حرکت هماهنگ پیش می‌روند. در این شرایط برای ساعتی ریتم معمول شهر تغییر می‌کند و همه دست به دست هم می‌دهند تا اتفاقی مهم را رقم بزنند.
پیاده‌روی اربعین و نسخه داخلی آن تحت عنوان جاماندگان، در حال حاضر فراتر از یک رویداد مذهبی، در حال تبدیل شدن به یک نشانه در حافظه جمعی جامعه ایران است. مانند نوروز یا ایام عزاداری ماه محرم، این رویداد تازه نیز اکنون جایگاهی مشخص در تقویم فرهنگی مردم پیدا کرده است. نکته مهم اما این است که چنین آیین‌هایی دو کارکرد مهم دارند؛ اول، ایجاد و تقویت یک هویت مشترک میان گروه‌های متنوع جامعه چرا که حضور و پیاده‌روی در یک مسیر مشخص، حتی برای چند ساعت، تجربه‌ای است که حس تعلق به جمع را تقویت می‌کند. دوم، ثبت این تجربه به عنوان بخشی از خاطرات سالانه؛ به نحوی که حتی کسانی که در آن شرکت نکرده‌اند، از طریق رسانه‌ها و روایت نزدیکان، در آن سهیم می‌شوند و حتی تلاش کنند سال بعد خود نیز در شمار کسانی باشند که پیاده‌روی می‌کند.
ثبت این موضوع در حافظه جمعی به مرور باعث می‌شود این رویداد در قالب آیین، حتی بدون تبلیغات گسترده، تکرار شود. به مرور نسل‌های بعد، از کودکی با این فضا آشنا می‌شوند و آن را بخشی از ریتم زندگی می‌دانند که رفته رفته به یک سنت تبدیل شده است
همچنین، این آیین، تجربه‌ای همزمان و گسترده میان مردم ایجاد می‌کنند زیرا در مدت زمانی مشخص، میلیون‌ها نفر، هر کدام از نقاط مختلف جهان در یک مسیر از پیش تعیین شده خود را به کربلا می‌رسانند. این همزمانی، در ایجاد حس همبستگی نیز نقش پررنگی دارد و یکی از عوامل ماندگاری این رویداد در فرهنگ عمومی می‌شود.
با توجه به روند رو به رشد مشارکت در پیاده‌روی اربعین، چه در مسیر نجف تا کربلا و چه در خیابان‌های شهرهای ایران، می‌توان گفت که پیاده‌روی اربعین به یک رویداد در فرهنگ عمومی تبدیل شده است؛ رویدادی که هر سال، با ترکیبی از سنت، رسانه و مشارکت مردمی، تکرار می‌شود. در نهایت، آنچه بیش از هر چیز به چشم می‌آید، توان این رویداد در ایجاد تجربه‌ای مشترک برای میلیون‌ها نفر است؛ تجربه‌ای که هرچند ریشه در باورهای مذهبی دارد، اما به واسطه ابعاد فرهنگی و اجتماعی، جای خود را در زندگی روزمره مردم باز کرده و اکنون بخشی از هویت معاصر ایرانی است.