ذهن‌آگاهی، راهی برای کاهش فرسودگی شغلی
پایگاه خبری و تحلیلی رشد ( roshdnews.ir ) ذهن‌آگاهی، راهی برای کاهش فرسودگی شغلی
کار زیاد، فشارهای روانی و محیط‌های کاری ناپایدار، بسیاری از کارکنان را خسته و دلزده می‌کند؛ اما آیا راهی وجود دارد که با آن بتوان از فرسودگی شغلی جلوگیری کرد؟ پژوهشی تازه به دنبال پاسخ همین پرسش بوده است.
به گزارش ایسنا، فرسودگی شغلی یکی از رایج‌ترین مشکلات روانی در محیط‌های کاری امروزی است. کارمندان تحت فشار مداوم، به مرور دچار خستگی روانی و جسمی می‌شوند، انگیزه‌شان را از دست می‌دهند و کار را بیشتر به چشم یک بار سنگین می‌بینند تا یک فعالیت معنادار. این مسئله نه فقط به کاهش بهره‌وری منجر می‌شود، بلکه می‌تواند سلامت روان و حتی جسم افراد را به خطر بیندازد. عواملی مانند عدم حمایت از سوی مدیریت، نداشتن کنترل بر شرایط کاری، نبود مشارکت در تصمیم‌گیری‌ها و امنیت شغلی پایین از جمله دلایلی هستند که افراد را در معرض این فرسودگی قرار می‌دهند.
در کنار این عوامل سازمانی، ویژگی‌های فردی هم می‌توانند در ایجاد یا تشدید فرسودگی شغلی مؤثر باشند. اعتمادبه‌نفس پایین، ناتوانی در مقابله با فشار، حساسیت زیاد نسبت به تأیید دیگران یا هدف‌گذاری‌های غیرواقع‌بینانه از جمله عواملی هستند که فرد را نسبت به فشارهای شغلی آسیب‌پذیرتر می‌کنند. همچنین، بسیاری از مشاغل امروزی نیازمند تعامل زیاد با دیگران هستند؛ امری که خود به‌تنهایی می‌تواند خسته‌کننده باشد. در این میان، یکی از رویکردهای جدید برای مقابله با این فرسودگی، تمرین ذهن‌آگاهی است؛ یعنی تمرکز آگاهانه روی لحظه اکنون، بدون قضاوت و پیش‌داوری.
نسرین ارشدی، استاد گروه روانشناسی در دانشگاه شهید چمران اهواز، همراه با دو همکار پژوهشی خود، مطالعه‌ای را درباره تأثیر ذهن‌آگاهی بر خستگی شغلی و بهزیستی روانی انجام داده‌اند. هدف آن‌ها بررسی این بود که آیا ذهن‌آگاهی می‌تواند به کاهش مشکلات روانی ناشی از کار کمک کند و اگر چنین است، این تأثیر چگونه عمل می‌کند.
برای انجام این پژوهش، آن‌ها به سراغ کارکنان شرکت بهره‌برداری مس درآلو واقع در استان کرمان رفتند. از میان آن‌ها ۳۰۰ نفر به صورت تصادفی انتخاب شدند و در نهایت ۲۱۰ نفر پرسشنامه‌هایی را به‌درستی تکمیل کردند. از شرکت‌کنندگان خواسته شد به پرسش‌هایی درباره میزان ذهن‌آگاهی، استرس شغلی، احساس خستگی در محل کار و حس رضایت از زندگی خود پاسخ دهند. داده‌ها با استفاده از نرم‌افزارهای آماری تحلیل شدند تا روابط میان این عوامل بررسی شود.
نتایج پژوهش نشان دادند که ذهن‌آگاهی به‌طور مستقیم باعث کاهش فرسودگی شغلی یا افزایش رضایت روانی نمی‌شود. اما نکته مهم اینجاست که ذهن‌آگاهی استرس شغلی را کاهش می‌دهد و همین کاهش استرس به بهبود وضعیت روانی فرد و کاهش احساس فرسودگی منجر می‌شود. یعنی ذهن‌آگاهی به‌طور غیرمستقیم و از طریق کاهش استرس، تأثیر خود را نشان می‌دهد.
به بیان ساده‌تر، افرادی که تمرین ذهن‌آگاهی دارند، بهتر می‌توانند با شرایط دشوار کاری کنار بیایند. آن‌ها کمتر تحت فشار روحی قرار می‌گیرند و در نتیجه احتمال کمتری دارد که دچار دلزدگی، بی‌انگیزگی و خستگی روانی شوند. از سوی دیگر، با کاهش فشار روانی، این افراد رضایت بیشتری از کار و زندگی خود تجربه می‌کنند.
پژوهشگران در بخش تکمیلی تحقیق خود نیز به این نکته اشاره کرده‌اند که ذهن‌آگاهی می‌تواند افراد را به سمت روش‌های سالم‌تری برای مقابله با فشارهای شغلی هدایت کند. کسانی که ذهن‌آگاه هستند، کمتر از مشکلات فرار می‌کنند و بیشتر به دنبال حل مسئله و مواجهه سازنده با موقعیت‌های دشوار می‌روند. این ویژگی به آن‌ها کمک می‌کند تا کمتر آسیب ببینند و از روان سالم‌تری برخوردار باشند.
در مجموع، یافته‌های این تحقیق نشان می‌دهند که آموزش ذهن‌آگاهی در محیط‌های کاری می‌تواند به‌عنوان یک راهکار مؤثر برای ارتقاء سلامت روان کارکنان در نظر گرفته شود. با وجود این، پژوهشگران تأکید کرده‌اند که برای تعمیم این نتایج به سازمان‌ها و محیط‌های کاری دیگر، باید مطالعات بیشتری انجام شود، چرا که این تحقیق فقط در یک شرکت خاص اجرا شده و ابزارهای آن مبتنی بر پرسشنامه بوده‌اند.
این یاقته‌های علمی پژوهشی در دوفصلنامه «دستاوردهای روان‌شناختی» که وابسته به دانشگاه شهید چمران اهواز است، منتشر شده‌اند. این نشریه به انتشار یافته‌های علمی در حوزه روانشناسی می‌پردازد و تلاش می‌کند ارتباط میان پژوهش‌های دانشگاهی و نیازهای عملی جامعه را برقرار کند.